Interview met Foob, tekenaar van Schimmen & Schaduwen

Het heeft bloed, zweet en tranen gekost, maar uiteindelijk hebben we dan toch een interview te pakken met illustrator Foob (aka Johan Wuyckens), die een zeer groot aandeel heeft gehad in de visuele look van Schimmen & Schaduwen vanaf de uitgave van het groene regelboek (zie deze blogpost voor de verschillende edities van het regelboek). Bij diverse eerdere interviews en informele gesprekken was al naar boven gekomen dat oudspelers van Schimmen & Schaduwen zich vooral de tekeningen herinnerden, en de sfeer die deze uitstraalden. Op zijn minst kunnen we zeggen dat de tekeningen en illustraties in de diverse uitgaven van Schimmen & Schaduwen toch wel zeer sterk de identiteit van dit Vlaamse rollenspel beïnvloedt hebben.

We treffen Foob in de lounge van een luxe-hotel in Brussel, alwaar hij omringd door een schare trouwe fans ... euh, nee dus, gewoon via email. We hebben het hier over roleplaying, niet over rock-n-roll!

Recenter werk van Foob. Dit is de omslagillustratie voor een leesboek van een debuterende jeugdschrijver.

Wanneer ben je met (fantasy) roleplaying begonnen? 

Ik zal eerlijk zijn. Vooraleer een goede vriend me introduceerde bij de gasten van The Wise Tree (nvdr. The Wise Tree, of kortweg TWT, was de naam van de vzw. onder dewelke alle Schimmen & Schaduwen materiaal is uitgegeven), had ik zelfs nog nooit over rollenspel gehoord. Ik denk dat ik het leerde kennen eind 1989, toen ik een twintiger was en nog haar had dat tot halverwege mijn rug hing (nvdr. Dat kan ik getuigen!). Als ik me niet vergis was het eerste fantasy rollenspel dat ik speelde Rolemaster. Daarna maakte ik ook nog kennis met Call of Cthulhu en Judge Dredd en misschien nog een tweetal andere.

Het was letterlijk op de avond waarop ik met mijn mapje met tekeningen bij de mensen van The Wise Tree was langsgekomen om me voor te stellen als illustrator, dat ik al met hen rond tafel zat met mijn eerste personagedocument en een paar dobbelstenen. Vraag me niet meer welk scenario dat was. Te lang geleden. Ik weet wel nog dat die eerste spelsessies echte eye-openers waren voor mij. Het hielp natuurlijk dat Dirk Vandenheuvel (één van de kernleden van The Wise Tree) niet de eerste de beste spelmeester was. Ik voelde meteen aan dat het rollenspel helemaal mijn ding was. Zo plezant, man. Vier jaar lang of zo, maakte ik vanaf dat moment deel uit van de vaste spelergroep van The Wise Tree. En geen seconde heb ik me er verveeld. Ook niet als we niet aan 't spelen waren.

 
Hoe lang heb je Schimmen & Schaduwen gespeeld?

Ik ben zelf Schimmen & Schaduwen beginnen meesteren na het verschijnen van de groene versie van het basisregelboek. Ik was ondertussen een kernlid van The Wise Tree en had mee de lay-out gemaakt en zo al doende het hele boek gelezen. Ik ben het dus ook maar beginnen meesteren. Een jaar of tien heb ik dat gedaan, met diverse groepen van vrienden en later zelfs tegen betaling in scholen en culturele centra. De enige reden waarom ik er uiteindelijk mee gestopt ben was omdat zowel ikzelf als andere spelers carrière begonnen te maken en kinderen begonnen krijgen. Dat maakte het organiseren van een wekelijkse activiteit moeilijk. Ik ben er dus uiteindelijk op het eind van de jaren 90 volledig mee gestopt.

 
Wat is je beste herinnering aan al die diverse spelsessies?

Als speler van andere rollenspelen vond ik het leukste dat je zelf de situaties kon manipuleren en dat je soms ook dwaze acties kon doen die passen bij je personage, maar die niet noodzakeljk voordelig zijn voor de medepersonages. Ik ontwikkelde al snel de gewoonte van een anti-held te spelen, die soms gewoon toegaf aan een of andere onweerstaanbare drang en die vaak ook een of andere belachelijke fobie had.

Schimmen & Schaduwen heb ik zelf nooit als speler gepeeld. Altijd als spelmeester. Ik evalueer een avontuur dus naar hoe leuk mijn spelers het vonden. Ik moet zeggen dat ik elk scenario met plezier gemeesterd heb, maar 'Xanmungy', een scenario van David Van Dijck (nvdr. één van de allereerste medewerkers van The Wise Tree. Xanmungy is een avontuur te vinden in het basisregelboek.),  is me het best bijgebleven. Het feit dat de dingen niet helemaal waren wat ze leken, maakte het avontuur erg interessant voor de spelers. En een ander scenario dat me goed is bijgebleven was 'Het bloed van Ishar'. Die titel zou bij jou een belletje moeten laten rinkelen, gezien je het zelf geschreven hebt (nvdr. Dat klopt! Bloed van Ishtar is verschenen in Sagen & Legenden 1. ). In dat scenario (opgelet: spoiler volgt!!!) krimpen de helden tot de grootte van muizen. Het was een piepklein scenario, maar alleen al dat origineel uitgangspunt maakte het spelen ervan erg amusant. Ik herinner mij vooral een situatie waarbij één van de spelers het lumineuze idee kreeg van te proberen te onderhandelen met de huiskat. Haar personage zat nochtans veilig onder een kast verborgen, dus dat maakte de actie dubbel zinloos. Ze verliet dapper haar schuilplaats, ging voor de kat staan en begon te praten. De kat keek er twee seconden naar, zette er haar poot op en at deze rechtop staande muis op. Daar hebben we nog lang mee gelachen.

Een andere Schimmen & Schaduwen anekdote die ik graag wil delen, en die eigenlijk te gek is voor woorden, is het verhaal van ene zekere Erik. Ik had ooit een spelersgroepje waarin onder andere een gast zat die Erik heette. De man had nog nooit een rollenspel gespeeld en leek dit aanvankelijk wel leuk te vinden. Maar op een gegeven moment kwam hij plots niet meer opdagen en gaf hij geen teken van leven meer. Jaren later kwam ik te weten dat hij in de periode dat hij in mijn spelersgroep zat, door zijn vrouw was overhaald om tot de Pinksterbeweging toe te treden. Vanuit zijn nieuwe geloof was hij er van overtuigd geraakt dat ik een hogepriester van de duivel was. Een gemiddeld Schimmen & Schaduwen scenario wilde inderdaad wel eens een demon bevatten of een gevecht waarin magie gebruikt werd, maar die gast was gaan geloven dat dat echt zijn ziel in gevaar bracht. Hij heeft zelfs nog zijn huis laten wijden specifiek om mijn invloed buiten te houden, want blijkbaar werkte die ook over lange afstand. En als er hem eens iets ergs overkwam, weet hij dat volgens een vriend van me die hem nog wel eens tegen het lijf liep, jaren later nog steeds aan mijn boosaardig aura. Ja, soms ís de realiteit zotter dan een Schimmen & Schaduwen scenarist ze zou kunnen verzinnen.

Inderdaad, roleplayers zijn altijd al gekend geweest  als satanisten en demonenvereerders. Maar terug even ernstig. Welke gamingactiviteiten beoefen je nu nog?

Sinds het begin van de eeuw speel ik eigenlijk bijna niets meer. Ik moet zeggen dat ik het spelen van rollenspellen zo leuk vond, dat andere spelvormen zoals gezelschapspellen of computergames voor mij hun glans verloren hebben. Ik speelde nochtans veel bordspellen voor ik het rollenspel kende. Daarom ben ik blij dat mijn kinderen nu stilaan op de leeftijd komen dat ze een rollenspel kunnen appreciëren. Het is eigenlijk ook daarom dat ik momenteel bezig ben met het heruitgeven van mijn eigen rollenspel ‘Monsters & Magiërs’. Dat bevat ongeveer een twintigste van de spelregels van Schimmen & Schaduwen en is specifiek bedoeld om te worden gebruikt met jongere spelers. 

Even terug naar alle werk dat je voor The Wise Tree hebt verricht. Je hebt reeds verteld hoe je initieel in contact kwam met die groep, maar wanneer is het tekenwerk dan begonnen en hoe is het dan verder gelopen?

De eerste contacten moeten eind 1989 of begin 1990 geweest zijn. Een heel goede maat van me, Steven Redant, vertelde me dat hij wat mensen kende die een soort van fantasy-spelboek wilden uitbrengen, en dat ze hiervoor een illustrator zochten. Steven had reeds enkele tekeningen gemaakt voor o.a. het Symbool van Crann, een avontuur voor de 1ste editie van Schimmen & Schaduwen, maar hij dacht dat het voor de heruitgave van het basisregelboek beter was om mij te contacteren. Ik dus naar het huis van Dirk Vandenheuvel met mijn mapje met tekeningen, zenuwachtig want denkende dat het hier mogelijk om mijn eerste echte illustratieopdracht ging. Steven was daar en Koen De Waele en David Van Dijck ook, denk ik. De harde kern, zeg maar (nvdr. die zogenaamde harde kern bestond toen inderdaad uit voormeldde personen, alsook Kurt van Bouchout (tekenaar 1ste editie en nadien alle kaarten), en ikzelf ;-)).

Een kleine maar toch één van de beste illustraties uit de TWT-stal is de snotling op pagina 243 van het basisregelboek.
Let vooral op de arrogante uitstraling.

Bleek dus dat het hier ging om een zootje ongeregeld en dat ze eigenlijk geen budget hadden voor illustraties. Maar het gezelschap sprak me aan. En het project sprak me zéker aan. Ik was een kleine twee jaar eerder grafische studies begonnen aan Sint-Lukas in Brussel, waar men bij wijze van spreken je vel met een aardappelmesje wegschilde als je betrapt werd op het plegen van Fantasy-illustraties en waar enige anatomische kennis als verdacht beschouwd werd. Ik heb dan maar, speciaal om Sint-Lukas te kunnen vervolledigen een kunsterige stijl ontwikkeld, maar de realiteit was dat ik eigenlijk gewoon graag barbaren en monstertjes en draken tekende. Dus bood het Schimmen & Schaduwen-project mij een uitgelezen kans om mijn tekenpen op dat vlak te blijven inzetten.

Je hebt dan vanaf de 2de editie van Schimmen & Schaduwen (de uitgave met groene kaft ) nagenoeg alle tekeningen gemaakt. Was dat leuk werk?

In het begin wel. Ik heb er veel door bijgeleerd en zelf zie ik zeker een stijlevolutie over de periode van vier jaar waarin ik de boeken van The Wise Tree illustreerde. Naar het einde toe zat er zelfs al wat persoonlijkheid in. Misschien was ik wel op weg om op termijn een goede striptekenaar geworden. Helaas begon mijn enthousiasme voor het maken van nieuwe boeken na een jaar of drie te tanen. Ik ben iemand die zijn interesse verliest als er geen evolutie meer in de formule zit. Ik denk zeker niet dat ik de enige was die dat voelde, maar het feit dat ik de voornaamste illustrator was, creëerde een bottleneck die zeker moet hebben bijgedragen aan het wegdeemsteren van The Wise Tree.

Had je bepaalde invloeden voor je fantasytekeningen? Schrijvers? Andere tekenaars?

Zeker. Ik was een grote fan van Comès in die periode. Die invloed schemert zeker door in de illustratie van de magiër op pagina's 14 en 15 van het basisregelboek. Vooral in het harde contrast van de achtergrond, is dit duidelijk. Da's ook zo voor de illustratie op pagina 303 van het basisregelboek.

Portretten van magiërs waren alom aanwezig in de TWT-boeken.
Deze staat op pagina 301 van de rode uitgave van het basisregelboek.

p14 en 15 van het basisregelboek.

In Sagen & Legenden 2 staat op pagina 95 een illustratie van twee ratlingen die ik zelfs 23 jaar na datum nog erg goed vind. Er is me meer dan eens gezegd dat het wel een illustratie van Moebius lijkt. Dat kan ik alleen maar als een enorm compliment aanvaarden. Ook de twee leeuwenmensen op pagina 51 vind ik nu nog goed. Je moet wel weten dat ik zowel de ratlingen als de leeuwenmensen getekend had voor een eigen rollenspel dat ik toen was beginnen schrijven met de naam Vreemde Tijden. Gezien dat niet vlotte, heb ik de illustraties dan maar in een boek van The Wise Tree opgenomen

Ratlingen uit Sagen & Legenden 2

Wat zijn de dingen waar je het meest trots op bent ivm Schimmen & Schaduwen?

Dat het een product was van een groepje complete amateurs met zakelijke, redactionele noch ernstige artistieke kennis van zaken en dat je het toch zonder beschaamd te worden naast de commerciële producten van de tijd kon leggen, zowel qua scenario’s als qua illustraties (al zeg ik het zelf).

De groep die Schimmen & Schaduwen maakte was zeer divers. Vele mensen leverden allerhande materiaal aan, soms nogal heterogeen. Was dat geen zwakte? 

Ja, die diversiteit was er zeker. Maar dat was misschien ook wel net de kracht van onze boeken. Elk scenario had een eigenheid. Het leuke was, dat gezien ik de schrijvers persoonlijk kende, ik ook soms hun eigen persoonlijkheid erin kon voelen doorschemeren. Ik voelde bijvoorbeeld het nauwgezet karakter van David Van Dijck in zijn scenario’s. Er was bijvoorbeeld het analytische in de manier waarop Steven Redant zijn scenario’s structureerde of het donkere en tegelijkertijd feërieke kantje in het scenario van Katrien Vandenbergh en de meer associatieve opbouw van mijn eigen scenario’s. Ja, er zat speling op de stijl van scenario tot scenario, maar het wérkte wel.

Hoe kijk je er nu op terug? Tevreden met de dingen die gepubliceerd zijn? Gemiste kansen?

Het is zeker een periode waarop ik met plezier en met enige nostalgie terugkijk. Ergens vind ik het spijtig dat de realiteit van het dagelijkse leven het onmogelijk maakt van nog zo onbevangen met een totaal vrijblijvende hobby bezig te zijn. We deden gewoon iets wat we allemaal leuk vonden en we deden het als vrienden. Een aangenamer gezelschap was echt nauwelijks denkbaar. Een aantal van de personen uit die periode zijn weliswaar nog steeds erg goede vrienden. Ik ben zelfs met twee van hen een Heavy Metal band begonnen.

Of ik tevreden ben? Ik was zeker zo fier als een gieter op het moment dat ik dat dikke spelregelboek voor het eerst in de hand hield. Ik ben ondertussen weliswaar geëvolueerd en erken dat ik de meeste van deze illustraties tegenwoordig niet meer zou durven tonen. Sommigen zijn zelfs tenenkrommend slecht te noemen. De vormgeving ook, trouwens, en dat geldt voor de boeken maar zelfs nog meer voor de PDF-versie uit 2003. Gelukkig deden andere RPG-reeksen uit die periode, zelfs de grote producties, het vaak niet beter. Dus ja, zelfs al zie ik nu de mankementen van ons product, ik ben nog steeds blij dat ik mijn steentje heb bijgedragen.

De gemiste kans zit hem misschien in het feit dat ik niet volop gegaan ben voor een carrière als illustrator. Enkele jaren na het einde van The Wise Tree ben ik grafisch ontwerper en later webdesigner geworden. Vooral dat laatste liep zo vlot dat ik meer dan een decennium niets meer geprobeerd heb op het vlak van illustratie. Pas enkele jaren geleden ben ik zachtjesaan terug begonnen met tekenen, hetgeen ondertussen gelukkig wel in een officiële opdracht voor een jeugdboek geresulteerd heeft. Maar soms vraag ik me af hoe ver ik technisch en qua persoonlijke stijl al had gestaan als illustrator of misschien als striptekenaar als ik toen niet voor de zekerheid gekozen had. 

Draken waren altijd al één van Foob's favoriete onderwerpen.Dit is één van de eerste illustraties nadat hij in 2011 terug zijn potlood opraapte.

Bedankt voor dit zeer verhelderende interview! We hebben nu alleszins wat meer zicht gekregen op de begindagen van Schimmen & Schaduwen.

Voor wie de vorige interviews in onze reeks nog eens wil (her)lezen: ze zijn op deze pagina te vinden. Ook als je zelf als speler ooit Schimmen & Schaduwen gespeeld, horen we graag jouw herinneringen!